Μια καταστροφή που οδηγεί σε αφύπνιση. Τρεις μέρες πέρασαν κι ακόμα συντηρείται στην επικαιρότητα η επίθεση του Νίκου Παπαδόπουλου, του βουλευτή του κόμματος Νίκη, στην έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου» της Εθνικής Πινακοθήκης, αποκαθηλώνοντας και καταστρέφοντας τέσσερα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη τα οποία θεώρησε «βλάσφημα». Τα έργα, που προκαλούν έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις (και από τους πλέον άσχετους), δεν απομακρύνθηκαν για συντήρηση, ούτε αντικαταστάθηκαν. Θα βρίσκονται πεταμένα και σπασμένα στο πάτωμα της Εθνικής Πινακοθήκης καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, «για να θυμίζουν τον τόπο του εγκλήματος και ότι έγινε ένα έγκλημα προς τη δημοκρατία» τονίζει στην «Εφ.Συν.» ο δημιουργός τους.
Τρεις μέρες πέρασαν από το πρωτοφανές περιστατικό και ο 53χρονος καλλιτέχνης από τη μια δέχεται κύμα υποστήριξης και από την άλλη λεκτικές επιθέσεις και απειλές, κυρίως στους λογαριασμούς του στα κοινωνικά δίκτυα. «Θέλουν ανθρωποθυσία…» τονίζει ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης, ο οποίος εκφράζει τη γοητεία του γκροτέσκου στην τέχνη του. Πολυβραβευμένος, σήμερα ζει και εργάζεται στο Παρίσι, αφού σπούδασε στην Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης αλλά και στο Βρότσλαβ της Πολωνίας και άσκησε για αρκετά χρόνια τη δημοσιογραφία, ενώ κάνει ατομικές εκθέσεις, συμμετέχει σε διεθνείς εκθέσεις και αρθρογραφεί για την τέχνη (κατά καιρούς και στην εφημερίδα μας).
Απίστευτο, κι όμως αναβιώνει στις μέρες μας στη χώρα μας ένα είδος «Ιεράς Εξέτασης». Στην Ιερά Εξέταση απολογήθηκε πάντως τον 19ο αιώνα ο Φρανσίσκο Γκόγια, η σειρά χαρακτικών του οποίου «Los Caprichos», με την οποία καυτηρίαζε γκροτέσκα τον εκφυλισμό της κοινωνίας, της εξουσίας και της Εκκλησίας, εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη και μαζί της συνομιλούν τα έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών της έκθεσης «Η σαγήνη του αλλόκοτου». Πόσο επίκαιρος αποδεικνύεται και ο τίτλος του χαρακτικού του, που φιλοτέχνησε το 1802, «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα». Τέρατα όπως ο σκοταδισμός, ο φανατισμός, η βία, η λογοκρισία, η ανελευθερία, η χειραγώγηση…
«Δεν νομίζω ότι θέλω να μιλήσω σε ανθρώπους αυτού του επιπέδου»
«Γιατί να μην έχει δικαίωμα κάποιος να πει την άποψή του, όχι να καταστρέψει την άποψη του άλλου; Μπορούμε να συνυπάρχουμε;» μας λέει ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης, από το Παρίσι, σε τηλεφωνική μας συνομιλία. «Τα έργα μου δεν είναι εικόνες, δεν είναι λατρευτικού χαρακτήρα όπως των εκκλησιών, αλλά έργα τέχνης. Κάθε καλλιτέχνης έχει ένα υπόβαθρο ή αλλιώς έναν μύθο που τον ακολουθεί και από τον οποίο επηρεάζεται, κάτι το οποίο δεν μπορεί να υποστεί λογοκρισία».
● Η είδηση για την επίθεση στα έργα σου στην Αθήνα ήταν κάτι που σε ξάφνιασε;
Ασφαλώς και με ξάφνιασε. Είχα πληροφορηθεί 1η Μαρτίου από τα ΜΜΕ για την ερώτηση στη Βουλή, αλλά κάτι τέτοιο δεν το περίμενα! Δεν μπορεί να κατεβάσει κάποιος τα έργα μου, δεν μπορεί να κατεβάσει τα έργα οποιουδήποτε εκθέτει, είτε στην Εθνική Πινακοθήκη είτε σε μια γκαλερί. Μπορεί να κατεβάσει κάποιος ένα έργο τέχνης το οποίο βρίσκεται στον δικό του χώρο, όχι εκτός… Με κατηγορήσανε για βεβήλωση, ότι προσέβαλα τους αγίους. Νομίζω ότι βεβήλωση θα ήταν αν εγώ πήγαινα σε έναν εκκλησιαστικό χώρο και πείραζα μια εικόνα. Ομως ήρθε ένας άνθρωπος σε έναν δημόσιο εκθεσιακό χώρο και κατέστρεψε τα έργα μου. Δεν ξέρω ποιος βεβηλώνει… Ποιος είναι ο βέβηλος;
● Aν είχες μπροστά σου τον Νίκο Παπαδόπουλο, τι θα του έλεγες;
Δεν νομίζω ότι θέλω να μιλήσω σε ανθρώπους αυτού του επιπέδου. Δεν μπορώ να συνομιλώ με κάποιον που θεωρεί ότι βλέπει αγγέλους και αρχαγγέλους και διαβόλους… Ολα αυτά είναι στη σφαίρα του φαντασιακού!
● Γιατί πιστεύεις ότι προχώρησε σε μια τέτοια ακραία πράξη;
Αυτοί οι άνθρωποι έχουν την τάση να πωρώνονται, να φανατίζονται. Είναι κάτι που προκαλεί και η ίδια η θρησκεία, σε θέλει φανατικό, σε θέλει οπαδό, να ανήκεις σε μια ομάδα, να μην ξεφεύγεις. Επόμενο είναι λοιπόν να υπάρχουν τέτοιες αντιδράσεις.
● Θέτω και το θέμα της προστασίας των έργων σου εντός της Εθνικής Πινακοθήκης. Δεν υπήρχε κάποιος να σταματήσει τον βουλευτή της Νίκης; Οποιος θέλει πάει και τα σπάει;
Κοιτάξτε, τα έργα μου ήταν βιδωμένα στoν τοίχο, ασφαλισμένα και υπάρχει ένας υπάλληλος στον χώρο της έκθεσης ο οποίος έχει μια εποπτεία. Η δουλειά του είναι να προσέχει, όμως δεν είναι και κανένας μπράβος που θα αρχίσει τις πολεμικές λαβές. Τι να κάνει όταν ο άλλος είναι μαινόμενος… Και προφανώς δεν ήταν μόνος του αυτός που έσπασε τα έργα μου, προφανώς ήταν δύο, πιθανότατα κάποιο άτομο από την προσωπική του ασφάλεια.
● Μου κάνει εντύπωση ότι αυτό το δεύτερο άτομο δεν συνελήφθη.
Και μένα μου κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση.
● Πιστεύεις ότι αν ο Νίκος Παπαδόπουλος δεν είχε βουλευτική ασυλία, θα έκανε κάτι τέτοιο;
Δεν νομίζω.
● Η ανακοίνωση που έβγαλε το Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης μετά την επίθεση σε καλύπτει;
Με καλύπτει η απόφαση της Εθνικής Πινακοθήκης, ότι δηλαδή αποφάσισαν να κρατήσουν τα έργα σπασμένα στο πάτωμα ως τόπο του εγκλήματος και ότι έγινε ένα έγκλημα προς τη δημοκρατία, στο πολίτευμά μας. Στην αρχή απαίτησα να αντικατασταθούν τα έργα μου με τα ίδια ή με άλλα, ωστόσο η Πινακοθήκη είχε την καλύτερη λύση: να τα κρατήσουμε εκεί ως έχει, με τα τζάμια σπασμένα, σκορπισμένα κάτω στο πάτωμα, μέχρι τον Σεπτέμβριο που ολοκληρώνεται η έκθεση. Η διευθύντρια, η Συραγώ Τσιάρα, θα συνεχίσει τις ξεναγήσεις της σε αυτό το σκηνικό.
● Ενημερώθηκες αν υπάρχουν φθορές στους πίνακές σου και αν είναι αναστρέψιμες;
Υπάρχουν φθορές, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα, ούτε τα χρήματα που κόστισε ένα έργο, ούτε αν έσπασαν πέντε τζάμια, ούτε αν καταστράφηκε. Το θέμα είναι το περιεχόμενο του έργου που άγγιξε, αλλά δεν θέλει να προσβάλει. Αυτό που βλέπει ο θεατής είναι κάτι ποιητικό. Αν δεν μπορεί να το συλλάβει, δεν είναι υποχρεωμένος να πάει στον χώρο να δει το έργο. Δεν υποχρεώσαμε κανέναν να πάει να δει την έκθεση.
● Από την άλλη υπάρχει η άποψη ότι περνάνε σχολεία από την έκθεση, παιδιά βλέπουν τα έργα σου σε ένα ίδρυμα δημόσιο, όχι σε γκαλερί. Αυτό σε προβληματίζει;
Βεβαίως, επειδή οι άνθρωποι είναι αμόρφωτοι, δεν γνωρίσουν ότι τα χαρακτικά του Γκόγια, που εκτίθενται στην κάτω αίθουσα, καυτηρίαζαν πάλι τα ήθη της κοινωνίας και την εξουσία της Εκκλησίας. Ο ίδιος ο Γκόγια απολογήθηκε στην Ιερά Εξέταση και τα χαρακτικά αυτά αποσύρθηκαν μετά την κυκλοφορία τους. Αρα δεν άλλαξε τίποτα από το 1800… Και τι προσβλητικό είδαν τα παιδιά; Ούτε γυμνό υπήρχε, ούτε καν βία. Η βία προκλήθηκε από άλλον. Αυτό ακούγεται στην κοινωνία, όχι η προσβολή του Κατσαδιώτη, αλλά η βίαιη πράξη του κυρίου αυτού.
● Τα έργα σου, που λέγονται «Εικονίσματα», έχουν θρησκευτικό υπόβαθρο;
Αρχικά το υπόβαθρο δεν ήταν η θρησκεία, όμως μελετώντας την ιστορία της τέχνης, επηρεαζόμενος από διάφορα κινήματα της τέχνης και εκφραστικά οδηγήθηκα στο γκροτέσκο, το οποίο συνδυάζει το γελοίο με την καρικατούρα και το τραγικό με το αστείο. Γενικά υπάρχει ένα σχόλιο το οποίο είτε είναι κοινωνικό ,είτε έχει να κάνει με τον ψυχισμό μας, δηλαδή με το τι αισθάνεται κάποιος που μπορεί να έχει φάει σφαλιάρες στην κοινωνική ή στην προσωπική του ζωή και βγαίνει παραμορφωμένος. Δηλαδή, αν δείτε τα πρόσωπα μέσα στο μετρό μπορείτε να καταλάβετε ότι ο άλλος μπορεί να περνάει τον δικό του γολγοθά. Αυτό προσπαθεί να περιγράψει το γκροτέσκο…
«Ο Γκόγια πέρασε Ιερά Εξέταση, αλλά δεν άλλαξε τίποτα από το 1800»
● Το γκροτέσκο που χαρακτηρίζει και τα χαρακτικά του Γκόγια…
Είναι ένας τρόπος παραστατικότητας που συνδυάζει διφορούμενα πράγματα. Τα αντιθετικά στοιχεία, ο ρεαλισμός και η καρικατούρα, το κωμικό και το γελοίο, όλα αυτά που συνυπάρχουν σε μια αλλοιωμένη, παραμορφωμένη εικόνα του κόσμου. Αυτό δεν είναι που ζούμε αυτή τη στιγμή; Δεν είναι αλλοιωμένη η εικόνα όταν δεν ξέρουμε αν θα ξημερώσουμε με μια βόμβα πάνω από τη χώρα μας; Τόσες απειλές ακούμε από τους πολιτικούς μας, ότι προετοιμαζόμαστε για πόλεμο, προετοιμάζεται η Ευρώπη να δώσει τόσα δισ. για όπλα, αυτό δεν είναι μια απειλή;
● Τα παραμορφωμένα πρόσωπα στις συνθέσεις σου παραπέμπουν σε αγίους;
Διαβάζοντας τις βιογραφίες κάποιων αγίων και μπαίνοντας σε μια εκκλησία βλέπουμε τους αγίους αυτούς με στρατιωτική περιβολή. Είναι έτοιμοι να σκοτώσουν, έχουν εχθρούς, πώς λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να μεταφέρουν τον λόγο του Θεού, της αγάπης, της ειρήνης και της αρμονίας; Πώς αυτοί οι άνθρωποι λένε πως αν δεν είμαστε με το μέρος τους κινδυνεύουμε να πάμε στην αιώνια κόλαση; Είναι εκφοβισμός. Ετσι λοιπόν δημιουργώ αυτά τα έργα, τα οποία έχουν και μια κιτς απόχρωση, και επιλέγω τις χρυσές κορνίζες με τα σκαλίσματα, επειδή πιστεύω ότι η θρησκεία αποτελεί σήμερα τη σύγχρονη μυθολογία μας και είναι γεμάτη θαύματα, κατάρες και κατηγορίες.
«Η θρησκεία αποτελεί σήμερα τη σύγχρονη μυθολογία μας»
● Και ο Αγιος Χριστόφορος (έχεις και το όνομά του) παρουσιάζεται με τη μορφή σκύλου στο έργο σου.
Είναι ο μοναδικός άγιος σε όλη την ανατολική Ευρώπη που παρουσιάζεται κυνόμορφος γιατί ήταν πανάσχημος. Αν ψάξετε, το ίντερνετ είναι γεμάτο θρησκευτικές εικόνες του αγίου που είναι σκύλος!
● Περίμενες εν έτει 2025 τόση βία, τόσο φανατισμό;
Στην εποχή του γκροτέσκου νιώθω έναν φόβο για όλα αυτά που γίνονται στην πολιτική σκηνή. Αν πάρουμε υπόψη τη διεθνή πολιτική σκηνή, βλέπουμε πώς αναμιγνύεται η θρησκεία και ο κάθε θεός της κάθε χώρας στα πολιτικά και στα κοινωνικά θέματα. Είναι ένα περιτύλιγμα, βάζουν παρωπίδες στον κόσμο και εις το όνομα του θεού προχωρούν και κάνουν ενέργειες σε άλλες χώρες…
Πηγή
Author:
