Επιστροφή στη βουβή πόλη

Το ημερολόγιο έδειχνε 14 Αυγούστου 1974 όταν η οικογένειά μου όπως και όλοι οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι της Αμμοχώστου εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, τις περιουσίες τους, την πόλη τους υπό τον φόβο των μεχμετζίκ, που ήταν έξω από την Αμμόχωστο κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

Η πόλη της Αμμοχώστου, το Βαρώσι ή Βαρώσια, παραμένει κλειστό μέχρι και σήμερα. Από το 1974 απαγορεύτηκε η είσοδος σε όλους, πλην του στρατού και των Ηνωμένων Εθνών. Για την Αμμόχωστο υπάρχουν τα ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με τα οποία καλείται η Τουρκία να επιτρέψει στους νόμιμους κατοίκους της Αμμοχώστου να επιστρέψουν στις εστίες τους υπό τα Ηνωμένα Εθνη. Να σημειωθεί ότι η περιοχή διοικείται απευθείας από τον τουρκικό στρατό και όχι από την «ΤΔΒΚ».

Η εξαγγελία του ανοίγματος και οι «κινήσεις εντυπωσιασμού» που έγιναν πράξη

Το καλοκαίρι του 2019 η «κυβέρνηση» των κατεχομένων εξήγγειλε το σταδιακό άνοιγμα της Αμμοχώστου προς το κοινό και αλλαγή του στάτους της περιοχής. Τον Ιούνιο μάλιστα του 2019 είχε οργανωθεί μια ξενάγηση Τουρκοκύπριων και Τούρκων δημοσιογράφων μέσα στην περίκλειστη πόλη από τη διοίκηση των Τούρκων αξιωματικών που βρίσκονται στο Βαρώσι.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου και η κυβέρνηση Αναστασιάδη μπροστά σε αυτή την κίνηση φάνηκε να μην ανησυχούν. Μάλιστα ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Νίκος Χριστοδουλίδης, χαρακτήρισε την τότε κίνηση ως περισσότερο κίνηση εντυπωσιασμού, η οποία δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Κυπριακή Δημοκρατία. Ομως για ακόμα μία φορά διαψεύστηκε από τα γεγονότα έναν χρόνο και τέσσερις μήνες μετά.

Μερικές μέρες πριν από τον πρώτο γύρο των «εκλογών» στην τουρκοκυπριακή κοινότητα για εκλογή του νέου «προέδρου» της «ΤΔΒΚ», ο εκλεκτός υποψήφιος της Αγκυρας μαζί με τον Τούρκο πρόεδρο ανακοινώνουν το άνοιγμα μέρους της περίκλειστης πόλης προς το κοινό, πιάνοντας στον ύπνο την κυβέρνηση του Νίκου Αναστασιάδη αλλά και τις προβλέψεις τους περί «πυροτεχνημάτων» για την εξαγγελία.

Η «επιστροφή» της μάνας μου και του θείου μου πίσω στη Λεωφόρο Δημοκρατίας

Η μάνα μου Μάρω και ο θείος μου Χριστάκης στις 15 Οκτωβρίου, 46 χρόνια μετά, επιστρέφουν πίσω στη Λεωφόρο Δημοκρατίας, όχι έφηβοι αλλά γιαγιά και παππούς πλέον για να δουν ό,τι έμεινε από τη λεηλατημένη πόλη που είχε μπει σε «αναμονή» περιμένοντας τους κατοίκους της να επιστρέψουν.

Η ώρα είναι 8.50 το πρωί και η πύλη η οποία οδηγεί προς την περιοχή που έχει ανοίξει ήταν κλειστή. Ο αστυνομικός του ψευδοκράτους μάς είχε πει ότι το σημείο «ανοίγει» στις 9.

Η ώρα είναι 9 και οι «αστυνομικοί» ανοίγουν την πύλη βάζοντας κάθετα ένα κάγκελο για καλύτερο έλεγχο της διακίνησης. Περνάμε στην πύλη και ο «αστυνομικός» ελέγχει τις τσάντες μας. Περνάμε μέσα, είναι η οδός Ηρας με κατεύθυνση έναν μικρό κυκλικό κόμβο (φωτ. 1) που αριστερά οδηγεί στη Λεωφόρο Δημοκρατίας.

Η πόλη βουβή, λεηλατημένη με κτίρια χωρίς πόρτες και παράθυρα, μόνο ταμπέλες (φωτ. 2) που θύμιζαν κάποτε ότι έσφυζε από ζωή και πολιτισμό, αλλά τώρα γίνονται σημεία αναφοράς και προσανατολισμού για τις αναμνήσεις τους.

Μπαίνουμε στη Λεωφόρο Δημοκρατίας, την πιο εμπορική λεωφόρο του Βαρωσιού, και ο δρόμος που είχε κατάστημα ο παππούς μου. Στην αρχή της λεωφόρου το διασημότερο καφέ, το «Edelweiss», (φωτ. 3) όπου ο θείος μου ως 18άρης το 1974 έπινε τον καφέ του και το πότο του.

Περπατάμε στη Δημοκρατίας (φωτ.4) και η μάνα μου μαζί με τον θείο μου εξιστορούσαν κατάστημα με κατάστημα τι πωλούσαν, ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης, πού βρίσκεται τώρα ο ιδιοκτήτης, ποιος δρόμος είναι παράλληλα, τι υπήρχε στον πίσω παράλληλο δρόμο.

Οπως προχωρούμε, αναγνωρίζουν το σινεμά του Χατζηχαμπή, του οποίου έχει καταρρεύσει η οροφή του. Απέναντι από αυτό είχε περίπτερο ο παππούς μου. Εκεί ο θείος μου και η μάνα μου στάθηκαν και έβλεπαν ό,τι απέμεινε από το περίπτερο, χωρίς να λένε κάτι. Μόνο εγώ ρώτησα:

-Α, δεν είναι το περίπτερο του παππού;
-Ναι, μου απάντησε ο θείος μου.

Αφού έμειναν και το έβλεπαν βουβοί για λίγα δευτερόλεπτα, ο θείος μου και η μάνα μου άρχισαν να λένε ιστορίες για περιστατικά που συνέβησαν εκεί κατά την περίοδο της καθημερινότητάς τους 46 χρόνια πριν.

Καθώς προχωρούμε Λεωφόρο Δημοκρατίας, ανάμεσα σε επιβλητικά κτίρια που μαρτυρούν την κοσμοπολιτική πόλη, είχα συνέχεια την ίδια απορία. Γιατί είχαν φύγει;

-Θείε, έχω μια μεγάλη απορία, γιατί εφύετε; Δεν μπορώ να το καταλάβω. Δεν το χωρεί το μυαλό μου, αφού ο στρατός δεν είχε έρθει.
-Ηταν όλα προδομένα, πρώτοι είχαν φύγει οι αστυνομικοί και η εθνική φρουρά, ο κόσμος ο απλός γιατί να μείνει; Να περιμένει ποιον; Ακουγες ότι οι Τούρκοι ήταν έξω από την Αμμόχωστο και μέσα στην Αμμόχωστο δεν υπήρχε αστυνομικός ή στρατιώτης για προστασία ούτε για δείγμα. Γι’ αυτό φύγαμε.

Εντύπωση μου προκάλεσαν και οι επιγραφές «Οδός Ενώσεως» (αντί για Δημοκρατίας να μετονομαστεί σε «Ενώσεως» για την ένωση με την Ελλάδα), οι οποίες φανερώνουν τι επικρατούσε εκείνη την εποχή. Αυτές οι επιγραφές έρχονται να προστεθούν και σε άλλες επιγραφές που βρίσκεις στην Αμμόχωστο, οι οποίες έμειναν εκεί για να φανερώνουν την προδοσία αυτών που άνοιξαν την κερκόπορτα στην Τουρκία με το πραξικόπημα: «Γρίβας ο Λυτρωτής», «Ο Μούσκος (σ.σ. Μακάριος) επέθανε», «ΕΟΚΑ – ΕΝΩΣΙΣ».

Σε όλη τη διαδρομή βρίσκαμε κόσμο, ξένο ή Κύπριους, Τουρκοκύπριους αλλά και Ελληνοκύπριους που μπήκαν μέσα να δουν την πόλη.

Σε ερώτηση που τους έκανα αν θα ξανάρχονταν πίσω, η απάντηση ήταν «ναι» και από τους δύο. «Ας μου χτίσουν το σπίτι μου», μου απάντησε η μάνα μου, «και εγώ θα έρθω πίσω να μείνω».

* δημοσιογράφος στην Dialogos Media