«Σε μια επανάσταση, όπως σε ένα μυθιστόρημα, το πιο δύσκολο είναι να βρεις ποιο θα είναι το τέλος» (Alexis de Tocqueville)
Η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία με βάση το νέο ημερολόγιο έγινε στα συμπληρώματα της πρώτης εβδομάδας του Νοέμβρη του 1917. Eπειδή ακριβώς οτιδήποτε και να λέει ο κάθε πολέμιός της αποτελεί μία από τις σημαντικότερες στιγμές στην ανθρώπινη ιστορία αξίζει μία ακόμα αναφορά. Στο παρόν κείμενο δεν θα εξυμνήσουμε, ούτε θα κάνουμε μνημόσυνο. Θα κάνουμε μία απόπειρα για ένα κάπως παράξενο, μα άκρως ουσιαστικό κατά την προσωπική μου γνώμη αφιέρωμα, αφού θα σταθούμε στο γιατί αυτή απέτυχε με γνώμονα την εξέλιξη των οικονομικών πραγμάτων στο πέρασμα των δεκαετιών στην αχανή χώρα του Λένιν και των επιγόνων του.
Στην Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, που αποτέλεσε τον τελικό καρπό της νικηφόρας Επανάστασης των Μπολσεβίκων και των συμμάχων τους το 1917, αναπτύχθηκε ένα συγκεκριμένο είδος οικονομίας: η λεγόμενη λαϊκή οικονομία που χαρακτηριζόταν από ένα ενιαίο πλάνο κεντρικού σχεδιασμού. Βασικός στόχος ήταν η παραγωγή να μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Δεν υπήρχε, δηλαδή, η λογική του κέρδους. Στο πέρασμα των δεκαετιών, όμως, αυξήθηκαν οι αιτιάσεις και οι διεκδικήσεις εκείνων των θεωρητικών της σοβιετικής οικονομίας που ήθελαν την ενίσχυση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων για «να υπάρξουν κίνητρα στην κάθε επιχείρηση για ακόμα παραγωγικότερη εργασία».
Aυτή η επιθυμία άρχισε να εδραιώνεται μέχρι που έγινε κυρίαρχη τάση. Ο αστισμός μπορεί να επελαύνει ακάθεκτος ακόμα και σε προλεταριακής επίκλησης λαϊκές δημοκρατίες… Οι αριθμοί, οι δείκτες, οι ατομικίστικες επιδιώξεις, η διευθυντική αυθεντία, η έννοια των προνομίων, έγειραν την πλάστιγγα προς συγκεκριμένη μεριά. Όλα αυτά αποκτούσαν και την ανάλογη πολιτική έκφανση, καθώς τέτοιες αλλοιώσεις δεν θα μπορούσαν να πραγματωθούν δίχως την ανάλογη απήχησή τους σε μέλη είτε του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, είτε του κρατικού μηχανισμού, που βρίσκονταν ψηλά στη νομενκλατούρα.
Το αποτέλεσμα ήταν να καλλιεργηθεί εντέχνως και να «προστατευτεί» νομικά η αυτονομία της μεμονωμένης επιχείρησης και να εισέλθουν τα καθοριστικά αγκάθια που θα «πλήγωναν» το ταλαιπωρημένο σώμα του κεντρικού σχεδιασμού. Το τελικό στάδιο ήταν αναπόφευκτα η κατάρρευση της ΕΣΣΔ στα χρόνια του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και η πλήρης (κατ΄ουσία και κατ΄όνομα) παλινόρθωση του καπιταλισμού, έτσι όπως αυτός εφαρμόζεται στη μετασοβιετική Ρωσία εδώ και τρεις δεκαετίες.
Πολλοί όταν μιλάνε για την ΕΣΣΔ εστιάζουν την ένθερμη κριτική τους στον Στάλιν, στα γκούλαγκ, στις δίκες της Μόσχας, στον εν γένει αυταρχικό ρόλο της KGB και στην ασφυκτική πίεση που ασκούσε το συγκεντρωτικό κράτος σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, στις στρατιωτικές επεμβάσεις στην Ουγγαρία και στη Τσεχοσλοβακία, στη γραφειοκρατία, κοκ. Αυτά είναι, όμως, συγκεκριμένης υφής στοιχεία του εποικοδομήματος που δεν έμειναν σε καμία περίπτωση ανεπηρέαστα από τη βάση.
Είναι ξεκάθαρο, πια, πως η εκτροπή στην οικονομία «νίκησε» την Οκτωβριανή Επανάσταση. Είναι αλήθεια πως οι αναφορές για τη βήμα βήμα αποκατάσταση των βασικών αρχών της καπιταλιστικής οικονομίας στο πρώτο εργατικό κράτος απασχολούν κατά βάση μονάχα σοβαρούς κομμουνιστές και ορισμένους αναρχιστές. Η αστική προπαγάνδα αρέσκεται να σπρώχνει τη σοβιετολογία σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις και ατραπούς. Το φάντασμα του Οκτώβρη ψάχνει ακόμα να βρει καταφύγιο, μεταθέτοντας την αντεπίθεσή του σε μελλοντικούς χωροχρόνους…
Τα σύγχρονα κινήματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλουν να δουν την ολότητα της Οκτωβριανής Επανάστασης και της μετέπειτα πορείας του άμεσου δημιουργήματός της, της ΕΣΣΔ. Όχι μονάχα ως πετυχημένης στρατιωτικού τύπου διαδικασίας, αλλά και ως ένα μεγάλο πείραμα οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Είναι μία διερεύνηση που αν γίνει σωστά δείχνει τι πρέπει να αποφευχθεί στο μέλλον.
Αυτές οι αναζητήσεις δεν είναι το προϊόν της ιδεοληψίας του συντάκτη αυτού του κειμένου ή των όποιων «ομοιοπαθών» του ανά την υφήλιο. Είναι αυτό που αναδύουν οι ανάγκες τόσο της σύγχρονης εποχής, όσο και των ανθρώπων που θα βιώνουν ολοένα και σε μεγαλύτερο βαθμό τις συνέπειες του «θαυμαστού νέου κόσμου» της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Ακόμα και αν δεν αρέσουν σε πολλούς τέτοιες αναζητήσεις εν έτει σχεδόν… 2021…, τις βάζει στο τραπέζι το ίδιο το μέγεθος της εκτατικής μεταβολής των καιρών που έρχονται. Προς το παρόν, φαίνεται πως αυτό το κατανοούν περισσότερο τα ανά τον κόσμο αστικά επιτελεία, παρά κάποιο άλλο συγκροτημένο κομμάτι του κοινωνικού σώματος. Ούτε καν η σύγχρονη εργατική τάξη…
Επειδή η κατάργηση της οικονομίας, των κρατών, και πάει λέγοντας, μάλλον είναι μία υπόθεση που μπορεί να πραγματωθεί μονάχα ταυτόχρονα σε όλο τον πλανήτη, και όχι νωρίτερα ή πιο αποσπασματικά, πάμε στο σήμερα να συζητήσουμε για το τι σοσιαλισμό θέλουμε, για ποια οικονομία συμφωνούμε να παλέψουμε, για ποια πολιτική πλατφόρμα θα αναζητήσουμε συνδιαμορφώσεις, για ποιο είδος προτεινόμενης κοινωνίας θα εγκαταλείψουμε τις απογοητεύσεις και τους πεσιμισμούς μας, για το με ποιους τρόπους θα υπερβούμε τις αδυναμίες του μαρξιστικού ντετερμινισμού, για ποιες μεθοδολογίες και μορφές της πλειοψηφικής πολιτιστικής αναβάθμισης θα αφιερώσουμε σημαντικό πνευματικό κεφάλαιο.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, όπως και ολόκληρη η 74χρονη διαδρομή του σοσιαλιστικού πειραματισμού στα συγκεκριμένα εδάφη που έλαβε χώρα, αν μπουν στις σωστές τους βάσεις και αν μελετηθούν σε βάθος (όπως και όλο το εγχείρημα του πάλαι ποτέ «υπαρκτού σοσιαλισμού»), θα προκαλέσουν αρχικά τις γόνιμες εκείνες συζητήσεις που θα βγάλουν μεγάλο κομμάτι των νοητικών διεργασιών του σήμερα από την ενεστωτική δυσλειτουργικότητα…
Πηγή
Author:
