Στις 30 Απριλίου του 1945 ένας σοβιετικός λοχίας, ονόματι Μιχαήλ Μίνιν, μαζί με τους λοχίες Ζαγκίτοφ, Μπαμπρόφ και Λισιμένκο, ανεβαίνουν στην κορυφή του Ράιχσταγκ και ο πρώτος στερεώνει την κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο. Η καρδιά του αποτρόπαιου κτήνους έχει πια καρφωθεί. Τα ξημερώματα στις 9 Μαΐου υπογράφεται από τους εκπροσώπους των συμμάχων η, άνευ όρων, παράδοση της Γερμανίας. Τι είχε προηγηθεί, όμως, πριν από αυτή τη μέρα που λύτρωσε την Ευρώπη από το ναζιστικό τέρας; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Α ΤΟ ΝΕΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ-ΝΑΖΙΣΜΟΥ
Προφανώς το νέο πολιτικό φαινόμενο του φασισμού-ναζισμού δεν γεννήθηκε εν κενώ. Για να κατανοήσουμε τα αίτια γέννησης του πρέπει να δούμε τι προϋπήρξε. Το 1917 έχουμε τη δημιουργία του πρώτου εργατικού κράτους στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η νικηφόρα έκβαση της ρωσικής επανάστασης αποτέλεσε ένα σοκ για το παγκόσμιο κεφάλαιο. Η επανάσταση συνοδεύτηκε από τη δημιουργία και την ενδυνάμωση κομμουνιστικών κομμάτων σε όλο τον κόσμο και από τη διάχυτη ελπίδα ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει. Οι θεωρητικές διακηρύξεις και διαπιστώσεις από το χαρτί πέρασαν στην πράξη.
Λίγο πριν και λίγο μετά το 1917 είχαμε και τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ένας από τους μεγάλους ηττημένους ήταν η Γερμανία η οποία υποχρεώθηκε το 1919 να υπογράψει τη συνθήκη των Βερσαλλιών. Οι όροι ήταν βαρύτατοι. Παράλληλα στη Γερμανία την περίοδο 1918-1923 σημειώθηκε ένα μακρύ επαναστατικό κύμα που αμφισβήτησε την αστική εξουσία. Στο μεταξύ, στην ευρωπαϊκή επικράτεια περίπου 15 κράτη είχαν αυταρχικά καθεστώτα. Ακολούθησε η μεγάλη καπιταλιστική κρίση του 1929 που χτύπησε με ιδιαίτερη σφοδρότητα τη Γερμανία στην οποία καταγράφηκε ένας άνευ προηγουμένου πληθωρισμός και υπήρξαν περίπου 9 εκατομμύρια άνεργοι.
Η συνθήκη των Βερσαλλιών με τους επώδυνους για τη Γερμανία όρους και τα κρισιακά φαινόμενα ήταν η βάση πάνω στην οποία πάτησε ο ο ναζισμός του οποίου βασικά ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά ήταν: ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, ο αντικομμουνισμός, ο ανορθολογισμός και η ψευδοσοσιαλιστική ρητορεία. Ο φασισμός-ναζισμός απέκτησε κινηματικά χαρακτηριστικά, ενώ επιπλέον ο ναζισμός βιομηχανοποίησε τον θάνατο για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Ο Β΄παγκόσμιος πόλεμος είχε ένα σύνθετο χαρακτήρα. Ξεκίνησε ως ιμπεριαλιστικός πόλεμος για την ανακατανομή των εδαφών, της οικονομικής ισχύος και των ζωνών επιρροής. Ωστόσο, από τη στιγμή που διακηρυγμένος στόχος του ναζισμού ήταν το τσάκισμα του κομμουνισμού, στόχος στον οποίο πρόσβλεπε έτσι κι αλλιώς ο παγκόσμιος καπιταλισμός, και αυτό πήγε να υλοποιηθεί μέσω της εισβολής των ναζιστικών στρατευμάτων στη Σοβιετική Ένωση, ο πόλεμος μετετράπη σε πατριωτικό, αντιφασιστικό και εθνικοαπελευθερωτικό για σειρά χωρών της Ευρώπης. Τέτοιον χαρακτήρα είχε ασφαλώς και για όλες τις χώρες στις οποίες εισέβαλε η Γερμανία. Η Ελλάδα αποτέλεσε ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα όσον αφορά τον χαρακτήρα του πολέμου.
Β Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Ποια ήταν όμως η απάντηση του κομμουνιστικού κινήματος στο νέο φαινόμενο;
Στο τέταρτο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς που διεξήχθη το 1922 γίνονται οι πρώτες επισημάνσεις και ο φασισμός χαρακτηρίζεται ως επιθετική πολιτική του κεφαλαίου ενάντια στο προλεταριάτο. Η δε αντιμετώπισή του συνδεόταν με την τακτική του Ενιαίου Μετώπου.
Στο πέμπτο συνέδριο που διεξήχθη το 1924 ο Ζηνόβιεφ διατυπώνει το λανθασμένο σχήμα του σοσιαλφασισμού κι εντός του συνεδρίου γίνεται διαπάλη που καταλήγει σε αντιφατικές διαπιστώσεις. Το σχήμα του σοσιαλφασισμού θεωρούσε ότι φασισμός και σοσιαλδημοκρατία είναι «δίδυμα αδέλφια». Το συγκεκριμένο σχήμα δεν ήταν αβάσιμο με δεδομένη την εγκληματική πολιτική της σοσιαλδημοκρατίας, εν τέλει, όμως, ήταν εσφαλμένο γιατί δεν μπορούσε να διαχωρίσει τις διαφοροποιήσεις εντός της σοσιαλδημοκρατίας.
Στο έκτο συνέδριο που διεξήχθη το 1928 το σχήμα του σοσιαλφασισμού κυριαρχεί.
Στο έβδομο συνέδριο που διεξήχθη το 1935, η αντιμετώπιση του φασισμού συνδέεται και πάλι με την τακτική του Ενιαίου Μετώπου και για το συγκεκριμένο φαινόμενο εισηγείται ο Δημητρόφ, με ένα ντοκουμέντο που μπορεί να θεωρηθεί υπόδειγμα κειμένου για τη διαλεκτική σύνδεση τακτικής-στρατηγικής. Έχουν προηγηθεί τα γράμματα του τελευταίου το 1934 προς το Στάλιν όπου επισημαίνονται τα αδιέξοδα της γραμμής του σοσιαλφασισμού. Λίγο πριν τη διεξαγωγή του 7ου συνεδρίου και συγκεκριμένα στη 13η Ολομέλεια της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΚΔ αλλά και στο ίδιο το συνέδριο διατυπώνεται ο κλασικός ορισμός του φασισμού, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως «η ανοικτή τρομοκρατική δικτατορία των πιο αντιδραστικών, σοβινιστικών και ιμπεριαλιστικών στοιχείων του χρηματιστικού κεφαλαίου». Στο συνέδριο κατανοείται η σημασία της διάκρισης της σοσιαλδημοκρατίας σε δύο στρατόπεδα, γίνεται αυτοκριτική για την υποτίμηση του φασιστικού κινδύνου και αναδεικνύεται η ζωτική ανάγκη συγκρότησης ενός πλατιού κοινωνικού και πολιτικού μετώπου (Λαϊκά Μέτωπα) για την αντιμετώπιση του φασισμού.
Στη συνέχεια και μετά από διάφορες παλινωδίες η Κομμουνιστική Διεθνής καταλήγει στη γραμμή του τελευταίου συνεδρίου της, δηλαδή του 7ου και με την οποία πορεύτηκαν τα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης.
Γ Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ
Όταν ξεκινάει η επίθεση των Γερμανών στη Σοβιετική Ένωση, τα γερμανικά στρατεύματα αποτελούνται από 153 μεραρχίες που ισοδυναμούσαν με το 70% του γερμανικού στρατού. Μαζί με τις χώρες δορυφόρους οι μεραρχίες φτάνουν τις 190. Τα 4,6 εκατομμύρια των Γερμανών στρατιωτών αποτελούνται από τα επίλεκτα σώματα του γερμανικού στρατού. Επίσης συγκεντρώνονται 3.712 τανκ, 4.000 αεροπλάνα συν 1.000 συμμαχικά αεροσκάφη.
Η σύγκρουση διήρκησε 1418 ημέρες σε ένα μήκος 3 ως 6.000 χιλιομέτρων. Ανάμεσα στις σκληρές συγκρούσεις αξίζει να σταθούμε σε δύο πολεμικά συμβάντα τεράστιας σημασίας. Το πρώτο είναι η μάχη του Στάλινγκραντ, της οποίας η σημασία καθοριζόταν από τη θέση της συγκεκριμένης πόλης. Όποιος είχε υπό την κυριαρχία του το Στάλινγκραντ σήμαινε ότι μπορούσε να ελέγξει τις σιτοπαραγωγικές περιοχές του νότου, τις περιοχές εξόρυξης πετρελαίου και μεταλλευμάτων, τη βιομηχανική παραγωγή της ευρύτερης περιοχής που ήταν σημαντικότατη.
Στη μάχη του Στάλινγκραντ επικράτησε από την πλευρά των σοβιετικών το σύνθημα «ούτε βήμα πίσω». Ξεχώρισε η αυτενέργεια των σοβιετικών πολιτών και ο ηρωισμός των σοβιετικών στρατευμάτων. Μετά από 20 μήνες σκληρών μαχών η επίθεση των Γερμανών λήγει στις 2 Φεβρουαρίου του1943.
Ο στρατάρχης Ν. Κριλόφ, αρχηγός του επιτελείου της 62ης στρατιάς έλεγε: «Ακόμη και τότε, που για πολύ καιρό δεν παίρναμε μεγάλες ενισχύσεις και οι μεραρχίες και τα συντάγματά μας αραίωναν ιδιαίτερα από τις απώλειες, στον στρατό υπήρχαν πολλοί κομμουνιστές. Ναι, αυτοί συχνά πρώτοι δέχονταν τις σφαίρες και τα θραύσματα, γιατί πρώτη ρίχνονταν πάνω στον εχθρό. Κι όμως, αυτοί δεν λιγόστευαν, τη θέση των πεσόντων έπαιρναν καινούργιοι… Οι κομμουνιστές –μαχητές και διοικητές– ήταν όχι μόνο φορείς, αλλά και δημιουργοί αυτού του υψηλού πνεύματος ανδρείας και παλικαριάς, που κυριαρχούσε στον στρατό. Εδώ βρίσκεται το κλειδί της απάντησης για το πώς οι κάτοικοι του Στάλινγκραντ άντεξαν. Και αντέχοντας μπόρεσαν χωρίς ανάπαυλα, χωρίς να πάρουν ενισχύσεις, να περνούν στην επίθεση».
Το άλλο πολεμικό συμβάν αφορά την πολιορκία του Λένινγκραντ. Η στρατηγική των γερμανικών στρατευμάτων ήταν η περικύκλωση της πόλης έως ότου οι κάτοικοι της λυγίσουν από την πείνα. Η πολιορκία διήρκησε 900 ημέρες και καθώς εξαντλήθηκαν τα αποθέματα πετρελαίου και τροφών κι ενώ η θερμοκρασία έφτασε τους μείον 30°C, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να τρώνε σκύλους, γάτες, ποντίκια, πριονίδια και γρασίδι. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας παρέμειναν ανοικτά τα ωδεία, τα μουσεία και τα θέατρα.
Ο Σοστακόβιτς ζητά να καταταγεί στον στρατό αλλά δεν του επιτρέπεται για λόγους υγείας. Έλεγε ο ίδιος: «Όσο μουγκρίζουν τα κανόνια, οι μούσες μας υψώνουν και αυτές το περήφανο κεφάλι τους. Κανείς δεν θα μας πάρει την πένα από τα χέρια μας!». Σε αυτό το πνεύμα αποφασίζει και συνθέτει τη συμφωνία του Λένινγκραντ προκειμένου αυτή να παιχτεί στην πόλη και να εμψυχώσει τους πολιορκημένους. Στην πρώτη πρόβα οι μουσικοί εγκαταλείπουν μετά από 15 λεπτά λόγω της εξάντλησης από την ασιτία. Όταν έχουν γίνει όλες οι σχετικές προετοιμασίες τοποθετούνται μεγάφωνα σε όλη την πόλη και η συναυλία ακούγεται και από το ραδιόφωνο. Αυτό συμβαίνει στις 9 Αυγούστου του 1943. Είναι η στιγμή που οι Γερμανοί συνειδητοποιούν πως θα χάσουν.
Δ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
Οι λαοί της Ευρώπης με την αντίστασή τους κατάφεραν να πετύχουν αυτό που φαινόταν αδύνατο: να κερδίσουν τα ναζιστικά στρατεύματα. Αξίζει να ξεχωρίσουμε την αντίσταση του ελληνικού και του σερβικού λαού και ασφαλώς των σοβιετικών που έδωσαν 25 εκατομμύρια νεκρούς, μεγάλο τμήμα των οποίων άνηκε στον ανθό της σοβιετικής νεολαίας και στα μέλη του κομμουνιστικού κόμματος.
Αν η σοβιετική αντίσταση –που αποτελείτο από τον στρατό και τον λαό– είχε ηττηθεί, το μέλλον της Ευρώπης θα ήταν άδηλο. Το «what if» μπορεί να μην επιδέχεται απαντήσεων πλήρους βεβαιότητας κάθε φορά που τίθεται, αλλά ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι η νίκη του ναζισμού θα σήμανε την εξάπλωση ενός φρικτού σκοταδιού σε όλη την Ευρώπη;
Η νίκη των σοβιετικών κατά των ναζιστικών στρατευμάτων όχι μόνο εμπόδισε την εξάπλωση του ναζισμού σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια αλλά διέσωσε και το πρώτο εργατικό κράτος γιγαντώνοντας το κύρος των κομμουνιστικών κομμάτων και της κομμουνιστικής ιδέας. Τα αποτελέσματα ήταν εμφανή. Το 1939 υπήρχαν 61 κομμουνιστικά κόμματα και 4 εκατομμύρια μέλη ενώ το 1945, 75 κομμουνιστικά κόμματα και 20 εκατομμύρια μέλη.
Ε Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Εδώ και δεκαετίες έχουμε μια συντεταγμένη επιχείρηση προκειμένου η μνήμη να σβήσει και να αλλοιωθούν τα ιστορικά συμπεράσματα ακόμα και αυτά τα ίδια τα γεγονότα. Πρόκειται για μια παγκόσμια επιχείρηση αναθεώρησης της ιστορίας που κατατείνει στη θεωρία των δύο άκρων. Ας θυμηθούμε μόνο μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Ο Γερμανός ιστορικός Ρίχτερ σχολιάζοντας τη μάχη της Κρήτης εξήρε το ιπποτικό πνεύμα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών σε αντίθεση με τους «αγροίκους» Κρητικούς.
Ο ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις εξομοιώνει σε βιβλίο του τον γερμανικό με τον σοβιετικό στρατό.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είτε με εκδηλώσεις, είτε με ψηφισμένα ντοκουμέντα κανονικοποιεί τον αντικομμουνισμό και την αναθεώρηση της ιστορίας. Για παράδειγμα, το 2006 δημοσιεύει το αντικομμουνιστικό μνημόνιο με τον τίτλο «Για την καταδίκη των εγκλημάτων των ολοκληρωτικών κομμουνιστικών καθεστώτων». Το 2008 διεξάγεται ψήφισμα με το οποίο καθιερώνεται η 23/08 ως «ευρωπαϊκή ημέρα μνήμης για τα θύματα όλων των ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων». Το 2014 δημοσιεύεται έκθεση της κομισιόν με θέμα «η μνήμη των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα». Και φυσικά η 9η Μάη καθιερώνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως η μέρα της Ευρώπης στην οποία «γιορτάζεται η ειρήνη και ενότητα στην Ευρώπη» και συνδέεται με την επέτειο της διακήρυξης Σούμαν, αλλοιώνοντας με αυτόν τον τρόπο καταφανέστατα το νόημα της συγκεκριμένης ημέρας. Το ίδιο έχει επιχειρηθεί –δηλαδή να αλλοιωθεί το μήνυμα– και με την πρωτομαγιά προκειμένου να καθιερωθεί ως ημέρα των λουλουδιών ενώ αποτελεί μια παγκόσμια γιορτή της εργατικής τάξης.
Ας μην ξεχνάμε, ακόμη, ότι το 1964 ο Γερμανός Hellstein αποτέλεσε τον κύριο αρχιτέκτονα της μελλοντικής Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ στο παρελθόν είχε υπάρξει ένθερμος υποστηρικτής του ναζιστικού καθεστώτος.
Αναθεώρηση των ιστορικών γεγονότων αποτέλεσε και η ταινία του Μπενίνι «Η ζωή είναι ωραία» η οποία δείχνει να ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης που υπονοείται ότι είναι το Άουσβιτς, απελευθερώνεται από τους Αμερικάνους ενώ είναι γνωστό ότι η απελευθέρωση πραγματοποιήθηκε από τα σοβιετικά στρατεύματα. Καθόλου τυχαία δεν έγινε αυτή η παραποίηση αφού η ταινία χρηματοδοτήθηκε από τους Αμερικανούς.
Μορφή αναθεώρησης αποτελεί και η τελευταία απόφαση που λήφθηκε από τις αρχές της Γερμανίας προκειμένου να απαγορευτούν τα σοβιετικά σύμβολα κατά τον εορτασμό της Νίκης στις 8 και 9 Μαΐου στη Γερμανία.
Η αδιάκοπη αυτή επιχείρηση διαστρέβλωσης της ιστορίας είχε αποτελέσματα. Για παράδειγμα, διεθνείς έρευνες δείχνουν πως το 1945, το 57% των Αμερικανών είχαν θετική γνώμη για τον ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης στην ήττα του ναζισμού. Το 1948, το ποσοστό αυτό γίνεται 35%. Φτάνοντας στο 2020, μόνο το 15% είχε αντίστοιχη άποψη, ενώ παράλληλα το 62% των Αμερικανών πιστεύει πλέον πως τον πιο σημαντικό ρόλο στην ήττα του ναζισμού έπαιξαν οι ΗΠΑ. Αντίστοιχες μεταβολές σημειώθηκαν και στην περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας.
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
Σήμερα, η ακροδεξιά επανακάμπτει σε όλη την υφήλιο ως εναλλακτική στρατηγική ισχυρών μονοπωλιακών συγκροτημάτων. Ακροδεξιές δυνάμεις είτε κατέχουν την κυβερνητική εξουσία, είτε αποτελούν κυβερνητικούς συμμάχους κλασικών αστικών κομμάτων ή ακόμη είναι δυνάμεις με διακριτή κοινωνική επιρροή. Ο μεγιστάνας Μασκ χαιρετά δίχως καμία ντροπή ναζιστικά το πλήθος και οι κλασικές αστικές πολιτικές δυνάμεις μετατοπίζουν την ατζέντα τους συνεχώς όλο και πιο δεξιά.
Η ιστορική εμπειρία που υπάρχει αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τον κάθε προοδευτικό, δημοκράτη, ριζοσπάστη, κομμουνιστή, για τον ίδιο τον λαό. Πρόκειται για ένα πολύτιμο θησαυρό που οφείλουμε να διαφυλάξουμε και να δούμε με ποιον σύγχρονο και δημιουργικό τρόπο θα διδαχθούμε στην πράξη από τα τιμαλφή του. Και αυτό γιατί, αργά ή γρήγορα, η άνοιξη των λαών θα ξανάρθει. Κι ας φαίνεται στην παρούσα φάση ότι τα συλλογικά οράματα έχουν ηττηθεί και δεν μπορούν να πάρουν εκδίκηση.
Ας διατηρήσουμε, λοιπόν, την ιστορική μνήμη! Ας κοινωνήσουμε τα ιστορικά διδάγματα! Ας δώσουμε τις μάχες που επιτάσσει η πραγματικότητα κι ας προετοιμαστούμε για τις μελλοντικές!
*εκπαιδευτικός και συγγραφέας
Πηγή
Author:
