Ο συνθέτης Πάολο Λίτα και το εξώφυλλο της δισκογραφικής έκδοσης
Η δισκογραφική κυκλοφορία του έργου «Τριλογία κοντσέρτου για βιολί και πιάνο» αποτυπώνει το ρεύμα του Συμβολισμού μέσα από την μουσική του έκφραση στο έργο τυο Πάολο Λίτα.
Στο γύρισμα του 20ού αιώνα και μέχρι περίπου τον Μεσοπόλεμο υπήρξε μια ιδιαίτερη φάση στη ροή εξέλιξης των Τεχνών, κατά την οποία το κίνημα του Συμβολισμού, ξεκινώντας από τη λογοτεχνία, επηρέασε εικαστικές και παραστατικές τέχνες. Με αφετηρία τη Γαλλία και το Βέλγιο, το φαινόμενο απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.
Στη Μουσική η επίδραση αυτή εκφράστηκε με διάφορους τρόπους και σε διαφορετικούς βαθμούς στη γλώσσα και τη θεματική των έργων πλειάδας σημαντικών αλλά και ελασσόνων συνθετών τελείως διαφορετικών μεταξύ τους: Ντεμπισί, Βάγκνερ, Σοσόν, Σιμανόφσκι, Σκιράμπιν, Ρίχαρντ Στράους, Σένμπεργκ. Μάρτυρας της βασανιστικής διαπάλης ανάμεσα στον υπό χειραφέτηση ερωτισμό και στις ενοχές από τον φθίνοντα «φόβο Θεού» –είμαστε στην εποχή της ψυχανάλυσης!– τα έργα αυτά διέπονται από ακραίο αισθητισμό και ενίοτε νοσηρό αισθησιασμό, χαρακτηριστικά που ελκύουν ακόμη το ενδιαφέρον μουσικολόγων, ιστορικών Τέχνης και ψυχολόγων/ψυχαναλυτών.
Ενας από τους σήμερα ελάχιστα γνωστούς δημιουργούς τέτοιας μουσικής υπήρξε ο Πάολο Λίτα (Paolo Litta, 1871-1931). Γεννημένος στη Στοκχόλμη από Ιταλό πατέρα και Σουηδή μητέρα, σπούδασε μουσική στις Βρυξέλλες, όπου εξέδωσε τις πρώτες συνθέσεις του. Ως κοσμοπολίτης επαγγελματίας πιανίστας έζησε στο Βέλγιο, ταξίδεψε ευρέως σε Γαλλία, Γερμανία και Ελβετία και δίδαξε στη Μόσχα.
Το 1900 εγκαταστάθηκε με τη δεύτερη σύζυγό του οριστικά στο ιταλικό Φιέζολε, όπου ίδρυσε τον μουσικό εκδοτικό οίκο «Libera Estetica» («Ελεύθερη Αισθητική») και διοργάνωνε συναυλίες, διατηρώντας πάντα συνάφεια με τους κύκλους της γαλλοβελγικής μουσικής (Φρανκ, Ιζάι κ.λπ.). Μέχρι πρόσφατα, το έργο του παρέμενε άγνωστο και αναξιοποίητο.
Ο Λίτα έγραψε συνθέσεις υβριδικού χαρακτήρα για μουσικά όργανα, φωνές και χορευτές, ακολουθώντας την ιδέα του «συνολικού έργου τέχνης», δηλαδή του βαγκνέρειας προέλευσης Gesamtkunstwerk έτσι όπως το προσέλαβαν και το προσάρμοσαν στις ανάγκες της τέχνης τους οι Συμβολιστές.
Για την «Τριλογία κοντσέρτου για βιολί και πιάνο» (1909/24) άντλησε έμπνευση από τρία έργα με ιδιαίτερο βαρυτικό πεδίο επιδράσεων: το βαγκνερικό «Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ (1876), τη νουβέλα «Bruges-la-Morte» (1892) του Ζορζ Ρόντενμπαχ και το διάσημο τρίπτυχο του Πολ Γκογκέν με τίτλο «Πούθε ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πάμε;» (1897). Το τετραμερές πρώτο της μέρος τιτλοφορείται «Η λίμνη του έρωτα», ποίημα για βιολί και πιάνο βασισμένο στη νουβέλα του Ζορζ Ρόντενμπαχ «Bruges-la-Morte» (1909), το δεύτερο «Η γυμνή θεά», εσωτεριστικό μονόδραμα από τη Ζωή της Ψυχής, για πιάνο, βιολί και τρίγωνο ad libitum (1912) και το τρίτο «Ο Θάνατος-βιολιστής», δεξιοτεχνική ραψωδία για πιάνο, βιολί και χορεύτρια ad libitum (1924).
H βιολίστρια Ιλόνε Τεν-Μπεργκ και o πιανίστας Μίκαελ Σέφερ
Wildungleise
Ακούγοντάς τα σήμερα στις φροντισμένες και φορτισμένες ερμηνείες της βιολίστριας Ιλόνε Τεν-Μπεργκ και του πιανίστα Μίκαελ Σέφερ [GENUIN classics: GEN 20690] συλλαμβάνει κάποιος αμέσως το ιδιαίτερο κλίμα της χειμαρρώδους μουσικής γραφής και, ταυτόχρονα, αποκωδικοποιεί εύκολα το Συμβολιστικό στίγμα του ναρκισσιστικά εσωστρεφούς πνευματικού πεδίου όπου αυτή κυοφορήθηκε.
Προσπερνώντας κάθε έννοια –και έγνοια!– διαχείρισης της δομής, ο συνθέτης αξιοποιεί στο έπακρο τις δεξιοτεχνικές εκφραστικές δυνατότητες των δύο οργάνων για να χτίσει ένα ακρόαμα πυρετώδους ψυχικής έντασης. Ονειροπόληση και αισθησιακή έξαρση κυριαρχούν αδιάλειπτα και παρατείνονται με εκστατική, σχεδόν νοσηρή εμμονή προς μια συνεχώς αναβαλλόμενη κορύφωση.
Τα επανερχόμενα μοτιβικά σχήματα, η συνεχής, ρευστή μελωδία, που ξετυλίγεται και αναδιπλώνεται δίχως ποτέ να βάζει μια τελεία, και οι γεμάτες οίστρο περιπτύξεις βιολιού/πιάνου που μεταπίπτουν σε αλλεπάλληλες παραγράφους θερμών συναισθηματικών εκπορεύσεων παραπέμπουν στην πεμπτουσιακά γαλλική μουσική των Σεζάρ Φρανκ και Ερνέστ Σοσόν. Οι δυο Γερμανοί μουσικοί έχουν συνεργαστεί στενά σε πληθώρα ηχογραφήσεων ιδιαίτερου ρεπερτορίου στην ίδια εταιρεία, δίνοντας έμφαση στον ώριμο 19ο και τον 20ό αιώνα (Ρεσπίγκι, Τσαϊκόφσκι, Σαρπαντιέ, Σαμπανέεφ, Φάινμπεργκ, Ντ’Αντί κ.λπ.).
Η «Τριλογία» του Λίτα συνιστά μια ιδιότυπα μοντέρνου χαρακτήρα διασταυρούμενη επικονίαση μεταξύ μουσικής και χορού, στην οποία οι δυο Τέχνες συμμετέχουν ως ίσες συνεργάτριες. Μάλιστα πρόσφατα, στο βελγικό Πανεπιστήμιο Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Αμβέρσας, μια πολυεπιστημονική ομάδα μουσικολόγων, ιστορικών χορού και ενός ερμηνευτή μουσικού ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μελέτης/αναβίωσής της «Τριλογίας» του Λίτα περιλαμβάνοντας και το χορευτικό μέρος. Ισως η επόμενη έκδοση έρθει σε DVD…
Πηγή
Author: Γιάννης Σβώλος
